Blik op herstel

Hoewel slachtoffer-dader gesprekken kunnen bijdragen aan het verminderen van PTSS-klachten bij slachtoffers van seksueel geweld, is het niet altijd mogelijk om daadwerkelijk een gesprek met een dader te voeren. In dat geval biedt deepfake-technologie kansen om zo’n gesprek virtueel te voeren. Psychologen van ARQ Centrum’45, Psytrec, Radboud Universiteit en het Landelijk Psychotraumacentrum voor Kinderen en Jongeren/UMC Utrecht gaan gezamenlijk een therapeutisch protocol voor deepfake slachtoffer-dadergesprekken doorontwikkelen en evalueren.

Uit onderzoek blijkt dat slachtoffer-dader gesprekken kunnen bijdragen aan het verminderen van PTSS-klachten bij slachtoffers. Door de impact van de daad te bespreken, vragen te stellen en excuses te ontvangen, kan zo’n gesprek het slachtoffer helpen bij herstel. Maar daadwerkelijk in gesprek gaan met een dader is niet altijd mogelijk. Niet alle slachtoffers en daders zijn daartoe bereid of in staat.

In dat geval biedt technologische innovatie kansen om zo’n gesprek virtueel te voeren. In Nederland is geëxperimenteerd met ‘deepfake’ technologie, waarbij het slachtoffer van seksueel misbruik een zoomgesprek heeft met de ‘dader’. Daarbij wordt een foto van de dader omgezet naar een realistisch deepfake filmpje dat ‘real-time’ wordt aangestuurd door een therapeut. Deze zit in een andere kamer achter het scherm en reageert empathisch op vragen en opmerkingen van het slachtoffer, met opmerkingen zoals: “Het was niet jouw schuld, ik had dit nooit mogen doen.”

Veelbelovende casestudies
De technologie voor deepfake slachtoffer-dader gesprekken is ontwikkeld door de Universiteit van Amsterdam/3DUniversum en toegepast binnen een aantal veelbelovende casestudies. Door de deelnemers in de studies werd de interventie als realistisch en positief beoordeeld. De slachtoffers ervoeren meer positieve emoties en een afname van negatieve emoties, zelfbeschuldiging en ernst van PTSS-klachten.

Voor PTSS-patiënten biedt de interventie een mogelijkheid tot ‘closure’: het in de ogen kunnen kijken van de pleger, de pleger ter verantwoording kunnen roepen, en kunnen horen dat het niet hun schuld/verantwoordelijkheid was. Indirect heeft het project ook impact op naasten van de patiënt, omdat de PTSS-klachten afnemen. Daarnaast wordt verkend of de interventie ook bruikbaar is voor de bemiddelaars van Perspectief Herstelbemiddeling, de instantie die in Nederland contact begeleidt tussen slachtoffer en dader na een ingrijpende gebeurtenis.

Doorontwikkelen technologie
Het is waardevol deze werkvorm verder te ontwikkelen en te evalueren zodat deze, mits positief geëvalueerd, voor meer slachtoffers beschikbaar komt. Ervaringen en kennis van slachtoffers en andere betrokkenen (zoals medewerkers herstelbemiddeling en therapeuten) zijn daarbij van essentieel belang.

Het project bestaat uit drie fases: (1) doorontwikkelen van een therapeutisch protocol voor deepfake slachtoffer-dadergesprekken bij jongeren in behandeling voor PTSS als gevolg van seksueel misbruik; (2) pilot evaluatie van de deepfake interventie bij dezelfde doelgroep; (3) verspreiding van het protocol en onderzoeksresultaten onder beroepsgroepen die de interventie kunnen toepassen.

SASS ondersteunt fase 1 van dit project met € 5.759,-